آگاهی واجی: روند رشد و نقش آن در خواندن

آگاهی واجی به دلیل ارتباط تنگاتنگی که با خواندن دارد، پژوهش های بسیاری را در دهه‌های اخیر به خود جلب کرده است. این مقاله بر آن است که با نگاهی مبسوط به تعریف آگاهی واجی و رشد آن، به بررسی ارتباط آن با خواندن و نارساخوانی بپردازد. آگاهی واجی، به مفهوم آگاهی صریح فرد از واحدهای صدایی کلمه شفاهی و توانایی او در دستکاری این واحدهاست. آگاهی واجی دارای سه سطح آگاهی از هجا، آگاهی از واحدهای درون هجایی و آگاهی از واج است که به همین ترتیب و با همپوشانی با یکدیگر در روند رشد آگاهی واجی ظهور می‌یابند. آگاهی واجی با برخی دیگر از مهارت‌های زبان شفاهی نظیر خزانه واژگان در ارتباط است. در برخی از افراد دارای اختلالات گفتار و زبان نظیر افراد دارای آسیب های زبانی و اختلالات صداهای گفتاری، نقص آگاهی واجی مشاهده می‌شود. در زبان‌های الفبایی، آگاهی واجی ارتباط تنگاتنگ و دوسویه‌ای با خواندن دارد و افراد دارای نقص در آگاهی واجی، در خواندن از مسیر آوایی دچار مشکل می‌شوند. نقص در آگاهی واجی، یکی از مهم‌ترین نقص‌های کودکان نارساخوان محسوب می‌شود. توصیه می‌شود آموزش آگاهی واجی جزء برنامه‌های آموزشی کودکان عادی و نارساخوان قرار گیرد. با وجود پژوهش‌های بسیاری که در سالیان اخیر در زمینه آگاهی واجی در ایران صورت گرفته است، اما هنوز به تحقیقات بیشتری در زمینه‌های مختلف آگاهی واجی نظیر سطوح مختلف آگاهی واجی و رشد آن و طراحی مداخلات آموزشی مناسب با این زبان نیازمندیم.